|
(мендан қўрқингиз, эй аҳли донишлар!) иборасига атф бўлади. Яъни, бу оятларда мазмун жиҳатидан тақдим ва таъхир қоидаси қўлланган. Гўё маънонинг тартиби қуйидагича: Озуқаланинглар. Энг яхши озуқа тақводир. Мендан қўрқинглар, эй ақл эгалари. Кейин жоҳилиятдаги арабларга ўхшаб, Муздалифадан эмас, одамлар тушган жойдан - Арафотдан тушинглар. Арафотдан тушиб, Аллоҳнинг фармонини бажарганинглардан кейин Муздалифага бориб, Машъарул Ҳаромда яъни, Муздалифада Аллоҳни эсланглар, олдин адашган, ҳидоят топмаган кимсаларни яъни, сизларни ҳидоятга бошлагани учун У Зотга ҳамд айтинглар.
Шу ерда, биз биламизки, (ثُمَّ ) ишларнинг ўртада бироз кейин, тартибли юз беришини ифодалайди, шундай экан, қандай қилиб (ثُمَّ )дан олдинги гап ундан кейинги гапдан кейин содир бўлиши мумкин, деган савол туғилиб қолиши мумкин.
Олдинги оятга бир назар ташлайлик:
فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ
(Энди Арафотдан (Макка яқинидаги тоғ) тушганингиздан кейин Машҳарул Ҳаромда Аллоҳни зикр қилинг!). Яъни, Муздалифада. Демак, ҳожилар Муздалифага етиб келиб бўлдилар.
Энди кейинги оятга назар ташлаймиз:
ثُمَّ أَفِيضُواْ مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ
(Сўнгра одамлар тушган томондан тушинглар). (ثُمَّ )нинг маъносидан келиб чиқиладиган бўлса, хаёлга биринчи бўлиб, мана Муздалифага етиб келдинглар, энди Аллоҳни эслаганинглардан ва бомдод намозини ўқиб бўлганинглардан кейин
ثُمَّ أَفِيضُواْ مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ
Муздалифадан Минога тушинглар, деган гап келади.
Хўш, қандай қилиб
ثُمَّ أَفِيضُواْ مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ
деган гапнинг маъноси Арафотдан Муздалифага қараб тушиш бўлсин? Ахир юқорида айтиб ўтганимиздек, (ثُمَّ ) ўзидан кейинги ишнинг ўзидан олдинги ишдан кейин юз беришини ифодалайди-ку! (ثُمَّ )дан кейинги иш ундан олдинги ишдан олдин содир бўлиши мумкин эмас-ку!
Бу саволга икки жиҳатдан жавоб берамиз:
а) Бухорий ва Муслим ривоят қилган бу оят нузули ҳақидаги ҳадис
ثُمَّ أَفِيضُواْ مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ
159-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208